Contact:Jan C. Bos
E jancbos@kpnmail.nl
Lucas 6, 39-49 Verbondskerk Vijfhuizen
Woorden doen er toe. Woorden kunnen een samenleving maken en breken.
Wanneer de leider van de grootste regeringsfractie de leden van de Raad van State een stelletje ongekozen bureaucraten noemt die de door hem belichaamde volkswil tegenwerken, dan sloopt hij de kostbare instituties die ons beschermen. Wanneer hij de journalisten van een kritische pers tuig van de richel noemt, dan berooft hij ons van het recht op waarheid. Wanneer de allerrijkste man van de wereld de hulp aan de allerarmsten schrapt, hulpverleners gevaarlijke gekken en rechters die hem terechtwijzen, corrupt noemt, dan wankelt de samenleving. Wanneer de machtigste man de ambtenaren van zijn voorganger een kankergezwel noemt, dan wankelt de aarde. Wanneer ongefilterd giftige woorden worden gedruppeld in de harten van de mensen, dan dreigt het huis, het kostbare huis van onze samenleving in te storten.
Woorden doen er toe. Woorden kunnen een samenleving maken en breken.
Wanneer de leider van de grootste regeringsfractie de leden van de Raad van State een stelletje ongekozen bureaucraten noemt die de door hem belichaamde volkswil tegenwerken, dan sloopt hij de kostbare instituties die ons beschermen. Wanneer hij de journalisten van een kritische pers tuig van de richel noemt, dan berooft hij ons van het recht op waarheid. Wanneer de allerrijkste man van de wereld de hulp aan de allerarmsten schrapt, hulpverleners gevaarlijke gekken en rechters die hem terechtwijzen, corrupt noemt, dan wankelt de samenleving. Wanneer de machtigste man de ambtenaren van zijn voorganger een kankergezwel noemt, dan wankelt de aarde. Wanneer ongefilterd giftige woorden worden gedruppeld in de harten van de mensen, dan dreigt het huis, het kostbare huis van onze samenleving in te storten.
Woorden doen er toe. Er zijn woorden die breken en er zijn woorden die bouwen. Er zijn woorden die een mensenkind verwonden tot in het diepst van zijn ziel en er zijn woorden die troosten en helen. Er zijn woorden die onze samenleving vernielen en er zijn woorden die onze samenleving stutten. Wie spreekt de woorden die de aarde schragen? Wie spreekt de woorden die ons levenshuis een fundament geven nu overal op aarde stormen woeden en bergen beven?
Vanmorgen lezen we in de Heilige Schrift de woorden van God. Het zijn de Woorden van recht en gerechtigheid, genade en waarheid. Het zijn woorden die de brallers en patsers tegenspreken en het opnemen voor het kwetsbare mensenkind. Het zijn de Woorden die onze Heer heeft ingedronken en uitgesproken en die Hij in heel zijn leven ons heeft voorgedaan. Die woorden horen en doen legt een kostbaar fundament onder ons bestaan.
Hoor wat hij zegt tegen zijn eerste hoorders maar nu ook tegen jou en mij:
“ Een ieder, die tot Mij komt en mijn woorden hoort en ze doet,
Ik zal u tonen aan wie hij gelijk is.
Hij is gelijk aan iemand,
die bij het bouwen van een huis diep gegraven
en het fundament op de rots gelegd heeft.
Toen een watervloed kwam en de stroom tegen dat huis aansloeg,
kon hij het niet aan het wankelen brengen,
omdat het goed gebouwd was.
Doch wie hoort en het niet doet,
is gelijk aan iemand, die een huis op de grond bouwt zonder fundament.
Toen de stroom daar tegenaan sloeg,
stortte het terstond in en het huis werd een grote bouwval.”
Op het eerste gehoor lijkt het of het fundament van ons leven en samenleven wordt gevormd door onze daden. Omdat er een tegenstelling wordt gemaakt tussen doen en niet doen, hebben wij de neiging om op dat laatste de nadruk te leggen. Het komt toch maar op het doen aan. Doe wat moet. Doe wat je kunt. Doe wat je hebt beloofd. Doe waar je voor staat en waar je in gelooft. Maar ach, hoe moet dat nu als mijn knieën knikken en mijn handen beven? Hoe vast staat mijn huis als het fundament gevormd wordt door mijn sterke wil en goede gedrag? Gisteren nog had ik alles onder controle, dacht ik, maar vandaag glipte het mij uit de handen. Gisteren nog beloofde ik gouden bergen maar vandaag wilde ik geen dief zijn van mijn eigen portemonnee. Gisteren konden ze op mij rekenen en vandaag denk ik dat het allemaal niks uithaalt Gisteren had ik echt goede voornemens maar vandaag lukt het gewoon niet. Hoe vast staat mijn huis als mijn eigen gedrag, mijn sterke wil het fundament vormt?
Nee, het fundament wordt niet gevormd door mijn goede daden. “Als de Heer het huis niet bouwt tevergeefs zwoegen de bouwlieden”, zegt psalm 127. En wanneer de apostel Paulus het over het fundament heeft dan doelt hij niet op de eigen goede daden maar op de persoon van Jezus Christus. Hij is het fundament waarop wij bouwen.
Maar is dat niet in tegenspraak met wat Jezus zelf zegt? Jezus heeft het niet over geloof of bidden. Jezus spreekt over “mijn woorden horen en doen”.
We begrijpen deze uitspraak van Jezus pas goed wanneer we elk element even veel nadruk geven:
Luister naar míjn woorden, zegt Jezus. Luister niet naar hen die jullie allerlei lasten op leggen. Luister ook niet naar al die inblazingen die jou willen wijsmaken dat je je zekerheid moet stellen op geld en goed en op eigen volk eerst. Luister naar Mij. Ik zeg je dat je vrij bent om te horen en te doen. Ik zeg je dat de liefde van de Ene Eeuwige jou draagt. Als je sterk bent wil Hij je voeten richten. Als je zwak bent, neemt Hij je in zijn armen. Vertrouw me, zegt Hij. Je kunt beter aan de ander doen wat jij zelf graag aan jou gedaan wilt hebben, dan kortzichtig graaien. Je kunt beter ontspannen dan er op los meppen.
Luister naar mijn wóórden. zegt Hij. Wees niet blind zegt Hij, tegen alle bazen en baasjes in de kerk en in de wereld die zich opwinden over de splinter en die de messen slijpen voor de ketterjacht. Wanneer in de bijbel wordt gesproken over blindheid en ziende worden, dan gaat het altijd om het zien van de goedheid en de genade Gods. Dan gaat het om het weten dat God barmhartig en genadig is en rijk aan goedertierenheid. Dat leer je van je meester Jezus en die heeft het ook weer geleerd van de Thora, de wet van Mozes.
Wat zie je als je een ander in de ogen ziet. Zie je de splinter? Is dat het eerste wat je opvalt?
Heb je naaste lief, zegt het gebod want ook hij is naar Gods beeld geschapen. Ook in zijn hart brandt de goddelijke vonk, al is het dan nog zo aangevochten en kwetsbaar.
Een blinde kan geen leiding geven. Wie verblind is door eigenbelang, een bord voor zijn kop heeft of een balk in zijn oog kan geen leiding geven. Wanneer heb je een balk in je oog. Je hebt een balk in je oog wanneer je niet ziet dat jouw naaste een hart heeft en een ziel, een vonk van God. Dat allereerst en dat allermeest moet je leren zien. Dat woord moet je horen en gaandeweg zul je het meer en meer doen. Je groeit als een boom aan de bron. Je brengt goede vruchten voort. Dat goede woord en de Heer die dat woord spreekt is het fundament van jouw leven.
Bij de storm zal je in de eerste plaats denken aan crisis en tegenslag in je persoonlijk leven. Maar je kunt daarnaast ook verder kijken. Wat is het fundament van onze samenleving? Alles glijdt, lijkt het wel. Alles wankelt. Onderlinge solidariteit maakt plaats voor grenzeloos individualisme. De tegenstellingen tussen arm en rijk worden weer groter. Oude waarden van vroeger gelden niet meer. De kerk? Ach, de kerk is kleiner geworden, zoekend, onzeker wat te zeggen. Wat is je fundament? Wat houdt ons vast? Wat houdt ons staande?
Niet alleen in de kerk maar ook daarbuiten wordt daar weer steeds meer naar gevraagd. Want doorgeschoten individualisme en grenzeloos eigenbelang bouwt een samenleving niet op. Ze verloedert gaandeweg.
We moeten diep graven. Wat Jezus zegt heeft oeroude wortels. Hij boort de bron aan van de Thora en zegt die nieuw voor alle mensen. Het fundament van onze samenleving is wat samengevat is in de tien woorden aan Mozes gegeven. Maak je vrij van verslavende machten. Gun je tijd en maak ruimte voor God. Sta open voor alle goeds van je ouders en hou hen in ere. Gun een mens zijn leven, zijn liefde, zijn waarheid. Door de eeuwen heen zijn deze woorden met ons meegegaan en hebben ze ons mensen richting gegeven. Die woorden moeten niet alleen op borden hangen in eerbiedwaardige kerken. Ze zijn het ook nu, juist nu weer waard gehoord te worden en gedaan. Want Hij die ze gezegd heeft is te vertrouwen. Hij die ze gezegd heeft, heeft in heel zijn leven de liefde Gods voor ons mensen belichaamd. Wat in het Evangelie geschreven staat is een kostbare schat die alle vergankelijke rijkdom verre te boven gaat.
Woorden doen er toe. De woorden van liefde, vrede en recht zijn aan ons gegeven om te doen. Het is geen bezit, die traditie. Je mag je er niet op voorstaan of, zoals nogal eens gebeurt in de politiek, die traditie gebruiken om zich tegen anderen af te zetten. Onze heilige joods-christelijke traditie tegen alles wat vreemd is. Ooit waarschuwde de profeet Jeremia daar al tegen. Roep geen “Heer, Heer” maar doe recht. Doe wat de Eeuwige van je vraagt.
Dat kunnen we niet zonder hulp van onze Heer. Dat kunnen we niet zonder het het voortdurende gebed om wijsheid en kracht. Heer, versterk mijn slappe knieën, richt mijn wankele voeten.
Dat kunnen we niet zonder het geloof vanuit onze tenen dat Hij met ons is, alle dagen van ons leven.
Dát Woord, dat woord van genade en waarheid en meer nog : Hij die dat levende Woord is, Hij is ons fundament, een vaste rots in een woelige tijd.
Luister naar Hem, vandaag, morgen en alle dagen van je leven.