Contact:Jan C. Bos
Wagnerkade 59,
2102 CT Heemstede
T 023 5332455
E jancbos@antenna.nl
Galaten 3, 24-29 en Lucas 2 22-40 Ontmoetingskerk, Haarlem
Wat bedoelen ze toch als ze van vrede op aarde zingen?
Vrede op aarde, zongen de engelen in de afgelopen kerstnacht. Vrede op aarde voor alle mensen die God liefheeft. Deden ze een jaar eerder ook al. Doen ze al tweeduizend jaar. Wat bedoelen ze toch?
Wat bedoelen ze in Gods Naam. Hoe kan die zang mij troosten nu er zo verschrikkelijk veel oorlog is.
Het is nog steeds oorlog in Oekraïne. Dat zit muurvast daar. Dat is verhard tot op het bord. Dat gaat niet goed. Dat is zo moe. Vrijheid, veiligheid, vrede. Het is zo ver weg daar. Kunnen de engelen daar bovenuit zingen? Kunnen ze troosten. Kunnen ze dat?
Kunnen de engelen troosten in Oekraïne? Kunnen ze troosten in het Bijbelse land waar Hamas terroristen hebben gemoord en verkracht. Kunnen ze troosten in Gaza dat plat wordt gebombardeerd door Israël?
En kunnen ze ons leiden en beschermen in eigen land waar mensen wanhopig zijn omdat ze geen dak hebben boven hun hoofd en geld tekort om fatsoenlijk te leven. Kunnen ze ons gidsen nu de politiek zo jammerlijk heeft gefaald om mensen uitzicht te bieden. Kunnen ze dat nu heel veel tekort gedane en tekort geschoten wanhopige mensen hun heil hebben gezocht bij politieke stromingen die vreemdelingenangst uit buiten en vinden dat wij Nederlanders op één horen te staan. Kunnen ze raadgeven nu de angst voor verlies welvarende mensen parten speelt? Kunnen ze dat?
Ik vind het moeilijk. ik heb het afgelopen jaar meer gepiekerd, meer gesomberd.
Vrede op aarde. Hoe kun je het volhouden bij alle onderhuidse spanningen in de samenleving en op het familiediner.
Wat bedoelen de engelen toch, als ze zingen van vrede op aarde. Was en wordt dat ooit echt wat?
Op deze laatste zondag van het jaar horen we van de apostel Paulus hoe de vrede waarvan de engelen zingen, wordt bedoeld. Het staat in de Galatenbrief die voor deze zondag in de kersttijd op het rooster staat. Misschien hebben we daar wat aan in deze verwarrende tijd.
Paulus begint heel ver terug. Hij begint bij Abraham, de vader van alle volken. Met hem sloot God een verbond. Ik ben er voor jou. Jij mag er zijn. Wat houdt dat verbond in? Dat jij op één staat? Dat je bevoorrecht bent boven anderen? Hij wel, ik niet? Nee, het verbond houdt niet in dat jij bevoorrecht wordt boven een ander maar dat jij in de hoogte en de diepte door God wordt gedragen en dat beleven en delen kunt met allen. Het verbond houdt in dat je recht doet en goed bent, eerlijk en oprecht en dat ook in duistere tijden blijft omdat God jou lief heeft en jij Hem. Je hebt een diepe grond. Je hebt een hoge bestemming. Jouw ziel, jouw wezen, wordt gekend door de Eeuwige, gekoesterd en behoed. Dat is het verbond van oeroude tijden.
Na het verbond kwam de wet, zegt Paulus vervolgens. Waarom is de wet? Die is er om je te leren. Dat is in zekere zin nu nog zo. Sommige mensen weten uit zichzelf dat ze belasting betalen om de gemeenschap te dienen maar anderen hebben de wet nodig om eerlijk te kunnen blijven. De wet wil voor dwaling behoeden. “De wet houdt toezicht op ons”, schrijft Paulus. De wet houdt het geweten wakker. De wet voedt de hoop dat het goed kan komen. De wet, dat is het goede woord van God dat de mensen bij de les houdt. In de hemel wordt gelet op jouw geluk. Wat jammer nu toch dat er zoveel mensen zijn die zich niet aan de wet houden. Ik doe dat wel, natuurlijk en jij ook maar hij daar zeker niet en sommige bange, mislukte mensen al helemaal niet.
Na het verbond kwam de wet en door de wet, hoe goed ook, kwam er een wij en een zij, kwamen er rechtvaardigen en zondaars, vrijwilligers en relschoppers joden en Grieken. Onbedoeld liggen de verhoudingen vast. Zij en wij, goed en slecht, burger en buitenlander, aangenomen en afgewezen. Jij zit aan de goede kant. Hij niet. En die tierende, boze burger met zijn “AZC, weg er mee” al helemaal niet.
Of, wacht eens even, misschien zit jij zelf ook niet helemaal aan de goede kant want slappe knieën en korte armen. Je valt jezelf en anderen tegen. De wet laat het je weten. Zo was het. Zo is het. De wet bewaakt je. Totdat Christus komt, zegt Paulus.
Na de wet die scheiding maakt tussen goede en slechte mensen, binnenverbanders en buitenstaanders, komt Christus die scheidsmuren doorbreekt en het wantrouwen in God en mensen geneest en omvormt tot vertrouwen. Door Christus leren wij vertrouwen op Gods liefde. Het wordt in Hem zo zichtbaar en tastbaar.
Waarom zingen de engelen van vrede op aarde? Dat is omdat door Christus de scheiding tussen Joden en Grieken, geslaagde mensen en mislukkelingen is opgeheven. zegt Paulus. Door Christus zijn het allemaal erfgenamen van God en leven ze door zijn genade. Zij en jij. Jij en zij. Jouw ziel, jouw wezen, wordt gekend door de Eeuwige, gekoesterd en behoed. En ook dat van haar en hem.
De Syrische vluchteling en de wanhopige Nederlandse moeder die al tien jaar wacht op een fatsoenlijk huis verlangen allebei naar huis en haard en toekomst voor hun kind. Maak ze met woorden niet af als racist of parasiet. Het zijn mensen. Laat je door hen raken. De Israëlische soldaat en de Palestijnse activist zijn beiden gewond tot in hun ziel. Het lost niets op als de een de ander doodt. Het lost wel op als je de ander ziet tot in zijn ziel.
Onder alle geschreeuw en alle terreur kloppen angstige, gewonde harten. Al die harten wil Christus helen. Op die heelmaking doelen de engelen als ze zingen van vrede op aarde.
Vrede op aarde zingen de engelen en ze bedoelen daarmee dat jij in vrede leven kunt met God en met de mensen als je je wantrouwen laat genezen door het vertrouwen van Christus, je kou door zijn warmte, je doodsnood door zijn levensmoed.
Kijk, daar gaan twee oude mensen, Simeon en Anna. Ze hebben al hun dagen geleefd met de wet. Ze zijn breekbaar en kwetsbaar geworden omdat ze zoveel hebben meegemaakt, net als opa’s en oma’s hier in de kerk. Ze hebben de oorlog meegemaakt en de kanker, de liefde en de rouw. Het is een prachtig tafereel. Simeon en Anna als twee breekbare grootouders die de vader en de moeder zegenen en het kind dat in hun armen ligt. Want ze herkennen in dat alles Gods grote liefde voor de mensen. Het gaat om de belofte van God die van een oude generatie worden doorgegeven naar een nieuwe generatie. Het gaat om het basisvertrouwen dat recht en gerechtigheid, genade en goedheid duren zullen op aarde. Er is zoveel wantrouwen en haat in onze wereld, zoveel gierigheid en hebzucht.. Daarom zijn opa’s en oma’s als Simeon en Anna zo nodig. Opa’s en oma’s die geen wet nodig hebben om te weten dat ze de goedheid Gods kunnen leven in de dagelijkse praktijk en dat ze de genade van God voor ieder mensenkind kunnen voorleven aan hun kinderen en kleinkinderen.
Misschien wordt het soberder dan vroeger. Maar het kan ook warmer worden. Want daar is dat ene kind, kern en centrum van ons geloof die het allemaal heeft voorgeleefd en in ons hart heeft gelegd. Hij is onze vrede.
Er is bijna een jaar voorbij. Ik vond dit afgelopen jaar een moeilijk jaar. De oorlogen in de wereld etteren maar door. Oekraine blijft bedreigd. Gaza bloedt uit duizend wonden en in Jeruzalem wordt haat gepredikt. De inflatie gaat voorbij maar de armsten, de gehandicapten en de chronisch zieken blijven de dupe. Jij en ik hebben ook persoonlijk verlies geleden omdat lieve mensen naast ons zijn gestorven. Jij en ik hebben zorgen om wie ons lief zijn want ons leven is zo kwetsbaar.
Toch was ook dit afgelopen jaar een jaar des HEREN, een jaar waarin engelen ons troosten omdat wij door God zijn geliefd. En het komende jaar is dat ook.
Nee, dat lees ik niet zomaar van de feiten af. Dat hoor ik door de feiten heen in de psalm waarmee deze dienst begon: De HEER is Koning, hij regeert altijd. Die psalm zing ik samen met jou vanuit mijn tenen. Die psalm zing ik samen met Simeon en Anna, oude mensen die het leven kennen, de liefde en de rouw. Die psalm schrijf ik boven jouw leven, het mijne en boven het leven van hen die nu zo aangevochten zijn. De HEER is koning. In de diepe nacht komt Hij vanuit de hemel en raakt ons met zijn liefde, behoedt en bewaart ons tot over de grenzen van ons aardse bestaan. Hij is onze vrede.
Precies dat bedoelen de engelen als ze zingen: “Vrede op aarde”.