Home
Artikelen
Preken





Zesendertig jaar kerk in Schalkwijk
Bij mijn afscheid als predikant van de Protestantse Wijkgemeente Schalkwijk in Haarlem
Juni 2012

Zesendertig jaar ben ik uw predikant geweest, eerst in de Amsterdamse buurt, de Boerhaavewijk en het Noorden van de Europawijk, laten in de hele Europawijk en nog weer later in de Europawijk en de Molenwijk.  Ik heb het naar elkaar toe groeien van hervormden en gereformeerden van dichtbij meegemaakt.  De kinderen uit de jonge gezinnen van de jaren zeventig (inmiddels tegen de vijftig!) heb ik op catechisatie gehad. Ik heb heel veel lief en leed gedeeld en zelf ook veel lief en leed meegemaakt in mijn persoonlijk leven al die jaren in jullie midden. 
Toen ik in 1976 intrede deed was er een behoorlijke polarisatie in de kerk.  Een aantal gereformeerden vond Schalkwijk te modern en had  zijn toevlucht in de Wilhelminakerk gezocht.  Dat speelde nog toen ik aantrad. Verder waren er de heftige debatten rond  vredesvraagstukken, apartheid en kernenergie.  Dat klonk door in de liturgie en de preken van die tijd, ook de mijne en niet tot ieders vreugde.  Gaandeweg en ook door persoonlijk verdriet leer je dat geloof wel inspireert tot maatschappelijk en politiek handelen maar  er niet in op gaat.  Naast de  maatschappelijke betrokkenheid is er ook het persoonlijk leven met zijn vragen rond trouw, ontrouw, ziekte, gezondheid, leven en dood, twijfel en hoop, zoeken en gevonden worden.  Dat alles wordt gebracht in de kerk. Dat alles vieren we in doopdiensten, trouwdiensten, rouwdiensten en in de zondagse liturgie.
In mijn eigen kerkelijk leven dat voor een groot deel met het Schalkwijkse kerkelijk samenviel is er dus deze wending geweest van het maatschappelijke naar het persoonlijke.  Daarmee weerspiegelen we ook een bredere trend in de afgelopen veertig jaar.  De kunst is wel om het maatschappelijk aspect niet uit het oog te verliezen..
Ik wil nog wat trends noemen:
De eerste is  de krimp van de kerk.  Voor predikanten van mijn generatie die nog de bloeitijd van vlak na de oorlog in hun  jeugd hebben meegemaakt, is die krimp confronterend en belastend geweest. Hebben we het niet goed gedaan?  En wat hebben we dan niet goed gedaan?  Daar zijn geen gemakkelijke antwoorden op te geven. Ik denk dat de krimp  van de kerk komt  door autoritair optreden van de kerk in het verleden waaraan mensen zich terecht hebben ontworsteld en door het wetenschappelijk en rationalistisch denken in de westerse cultuur. Een rol speelt ook de toegenomen welvaart waardoor mensen denken dat hen niets kan gebeuren. Maar tegelijk realiseer ik me hoe betrekkelijk dit allemaal is en dat mensen ook nu blijven zoeken naar zin en samenhang.   Voor mij zelf vind ik het belangrijk te bedenken dat tijden van bloei en van krimp er altijd zijn geweest en dat het belangrijk is om ook in tijden van krimp trouw te blijven aan het Evangelie en hoop te houden op Gods bemoeienis met ons mensen.
Ten tweede  zie ik een neiging tot restauratie.  De kerk wordt meer op zichzelf terug geworpen en zoekt naar wat eigen is, en blijvend, zoekt ook waarmee ze zich onderscheiden kan.  Daar zit iets goeds in maar het kan ook gevaarlijke navelstaarderij worden.  De crisis in de oecumene is een jammerlijk gevolg van de neiging om vooral de kracht in de eigenheid te zoeken.   
Gelukkig is er ook nog een derde  trend die ik waarneem. Dat  is de beweging in de kerk van gerichtheid op binnen naar gerichtheid op buiten.  Toen ik predikant werd was het vooral belangrijk dat dominee zich bekommerde om de eigen gemeenteleden. De activiteiten waren gericht op en bestemd voor de binnenste cirkel van de gemeente.  Die binnenste cirkel is nog altijd belangrijk maar  er is nu veel meer aandacht voor buiten.  Ik denk ook dat dit met de eerder gesignaleerde krimp te maken heeft. We maken van de nood een deugd. En dat is nog terecht ook. Niet de kerk is belangrijk maar het welzijn van de wereld.  Het is de Eeuwige te doen om zijn wereld en de kerk is geroepen zich te voegen  de gerichtheid van God op zijn wereld.
Ik ben helemaal niet pessimistisch over de kerk. De kerk zal in de komende veertig jaar nog weer anders worden maar blijven zal de werking van Gods Woord en Geest. Daar ben ik van overtuigd.

foto Jan C. Bos

.