Contact:Jan C. Bos
E jancbos@kpnmail.nl
Lucas 12, 32-40 Ontmoetingskerk Haarlem
Op een dag zal iedereen tegen de genocide in Gaza zijn geweest”
Dat schreef de Egyptisch-Canadese schrijver Omar El Akkad 21 maanden geleden toen het massale bombarderen van de burgerbevolking drie weken aan de gang was.
We zijn nu 21 maanden verder.
De hele wereld kijkt toe hoe Palestijnen in Gaza worden uitgehongerd en uitgemoord. Maar nu pas begint Nederland en begint Europa de staat Israël onder druk te zetten om te stoppen met het uithongeren en platbombarderen. Aarzelingen alom want gevestigde belangen, oude banden en religieuze opvattingen staan in de weg.
Op een dag zal iedereen hier altijd tegen zijn geweest. Maar nu nog niet, nog niet. Aarzelen, wikken, wegen, wegkijken. En het westen, onze gekozen politici zijn medeplichtig aan de misdaden in Gaza
Ik kan daar heel verontwaardigd over zijn. Ik vind echt dat wereld en kerk zich nu moeten uitspreken voor sancties tegen de staat Israël want zo niet schuldig aan genocide dan toch wel aan misdadig geweld, schending van humanitair oorlogsrecht en etnisch zuiveren. Het heilig land wordt door de leidslieden gruwelijk ontheiligd. Al in Bijbelse tijd waarschuwden de profeten dat het recht op land zo wordt verspeeld. Kijk uit. Kijk niet weg. Wees waakzaam en richt je op een toekomst met recht en vrede.
Maar tegelijk realiseer ik me dat het zo diep in ons allemaal zit om weg te kijken in plaats van te waken, alert te zijn en betrokken.
De eilanden Tuvalu en Vanuatu verdwijnen razendsnel door de stijgende zeespiegel. Daar kunnen ze zelf niets aan doen. Het komt door de opwarming van de aarde door de uitstoot van broeikasgassen in onze industriële landen. Dat is schuldige nalatigheid zegt het internationaal gerechtshof. Vijftig graden in Turkije, niet te blussen natuurbranden, steeds vaker extreem noodweer. En tegelijk: Ieder jaar meer vakantievluchten. Letten we niet op soms? Zien we het niet? Willen we het niet zien? Is het zo moeilijk om wakker te worden, waakzaam te zijn?
Ja, dat is moeilijk, kennelijk. Dat vinden jij en ik ook moeilijk want de problemen zijn te groot voor jou en mij alleen. De machteloosheid laat mij slecht slapen. Het is zo uitzichtloos. Klomp in je buik. Zorgen om kind en kleinkind. En dat is niet goed. Voor jou niet, voor mij niet, voor niemand niet.
Toch vraagt onze Heer wel van ons om wakker te zijn en te blijven, waakzaam en betrokken bij zijn schepping en zijn toekomst. Hoe doe je dat? Hoe lukt je dat in de lange duur?
Sta klaar, doe je gordel om en houd de lampen brandend, lezen we in het Evangelie van deze zondag en wees als knechten die hun heer opwachten wanneer hij terugkeert van een bruiloft, zodat ze direct voor hem opendoen wanneer hij aanklopt. Gelukkig de knechten die de heer bij zijn komst wakend aantreft. Precies dit woord gaat over waken in de lange duur, wakker blijven in een uitzichtloze situatie. Kijk niet weg maar blijf wakker, blijf waakzaam want ooit komt de Heer.
Wat moeten we ons voorstellen bij die komst van de Heer. De meeste van ons kennen de traditionele Bijbelse voorstellingen nog wel dat de opgestane Heer komen zal op de wolken van de hemel maar weten ook dat deze voorstellingen beelden zijn van wat onzegbaar is, beelden van vrede voorgoed en God alles in allen, ergens ooit in de toekomst buiten onze gewone geschiedenis.
Maar dat is een half antwoord. Want de werkelijkheid van Christus is niet alleen toekomstmuziek. Nee, die werkelijkheid doet ook hier en nu intrede in jouw en mijn bestaan. Dat is al zo in de lezing van het Woord. Dat is in de ontmoeting met de ander. Dat is in de loop van de wereldgeschiedenis en in de geschiedenis van je eigen leven. Dat is in de grote vreugde en in het diepe verdriet. Een woord kan jou richting geven, een gebeuren tot nadenken stemmen, een ontmoeting een andere kijk geven. Nu, nu, zijn er momenten dat je oog in oog staat. Nu zijn er momenten dat de werkelijkheid van Christus jou genadig richt, liefdevol terecht wijst, nieuwe wegen opent. Heb je er oog voor of is jouw oog gesloten. Waak je of kijk je weg.
Waakzaam zijn betekent niet dat je je door toekomstverwachting uit het nú laat wegslepen, maar juist dat je het nú heel intens beleeft, met antennes voor al het wezenlijke. Zoals profetie niet in de eerste plaats toekomst voorspelt, maar nú iets van je vraagt, zo is waken een staat van zijn waarin de dingen tellen die zich nú bij je aandienen.
Maar zo gemakkelijk raakt mijn oor verstopt en mijn oog verblind in een geordend en behoorlijk comfortabel bestaan. In de wereld gaat het slecht maar met mij gaat het wel goed. Ach, dat kan ook vaak niet anders. Dat moet wel, wil de boel een beetje functioneren. Maar tegelijk maakt het ons gemakkelijk doof en blind voor wat wezenlijk is, het maakt ons gesloten voor de presentie van de Eeuwige in ons bestaan.
Hij zegent jou vandaag met dagelijks brood. Hij leidt ons met zijn Woord en Geest. Hij warmt ons met zijn zon. En Hij komt ons tegen in de storm en de vloed die wij zelf ontketenen. En Hij komt ons niet morgen maar nu, niet ooit eens maar nu tegen in de kinderen van Gaza.
Is het niet te moeilijk, te zwaar om waakzaam zijn?
De oproep om waakzaam te zijn staat in een veelzeggend verband. Het voorafgaande gedeelte is heel bekend. Wees niet bezorgd over uw leven, uw hemelse vader weet wat ge nodig hebt. Verkoop daarom je bezittingen. Maak je beurzen die niet oud worden en een schat in de hemel die nooit opraakt. Die tekst is bevrijdend en radicaal tegelijk. Ik denk dat die radicaliteit ook te maken heeft met de gespannen verwachtingen in de allereerste gemeente. Uit Handelingen weten we ook dat mensen communaal gingen samenleven. Dat doen we nu niet en ik denk ook niet dat we over elk privé bezit schuldgevoel moeten hebben. De kern is voor mij vandaag dat we ons vrij maken van bezit dat ons in beslag neemt en in beslag houdt en dat ons blind maakt voor het wezenlijke. Wie te arm is kan dat niet omdat hij dagekijks gebukt gaat onder zorgen, Wie te rijk is, doet het niet omdat hij dollartekens in zijn ogen heeft.
Altijd al is dit gezien door de grote mystici en wijsheidsleraren van alle godsdiensten. Maak je vrij voor het wezenlijke. Maak je vrij om gewoon, eenvoudig, te zijn, te proeven, te tasten, hier en nu, te kijken hier en nu, alert te zijn op wat gebeurt hier en nu. Wie minder aandacht hoeft te hebben voor bezit en al wat daar bij hoort aan driften en plannen en wedijver en ellebogenwerk, die kan meer aandacht hebben voor wat er wezenlijk is: De Eeuwige die zijn zon laat opgaan over bozen en goeden en zijn mensenkinderen met al hun lek en gebrek, hun vreugden en zorgen en alle ongeziene en ongehoorde dingen die voor een waakzaam geworden oog en oor zichtbaar en hoorbaar worden. Daarin komt Christus ons tegemoet.
Houdt je lamp brandend en je lendenen omgord. Wij kennen het beeld uit de bekende gelijkenis over de vijf wijze en vijf dwaze meisjes in het Matteus-evangelie. Daarin ging het vooral om de olie. Ik leg dat nu heel kort uit als een uitnodiging om je te laten voeden door de omgang met de Eeuwige. Lucas legt een ander accent. Hij nodigt ons uit waakzaam te zijn in de wereld. Wees niet zelfgenoegzaam, vastgeroest, kortzichtig en lui maar houd je ogen open voor alles wat in deze wereld gebeurt. Wees er. Wees er bewust als een kind van God, als een dienaar van zijn wil, een burger van zijn komende rijk. Leef, kijk, doe wat moet en de Eeuwige van je vraagt. Niet anders dan recht te doen en trouw te zijn en ootmoedig te wandelen met God.
De oproep om waakzaam te zijn wordt voorafgegaan en gevolgd door een belofte. Vooraf gaat de tekst dat uw Vader weet wat ge nodig hebt. Er op volgt de tekst dat de Heer bij de waakzame dienaar aan tafel bedient. Beide teksten nodigen uit tot een diepe ontspannenheid. Je bent ingebed in een groter geheel, kind van de vader die weet wat je nodig hebt, geliefde van de Heer die jou voedt met zijn zegen. In die liefde mag je leven, wat er ook gebeurt. Het is jouw schat, jouw parel van grote waarde die niemand jou ontnemen kan.
Niemand, niemand is onkwetsbaar. Ieder van ons kan grote vreugde ontvangen en diep verdriet beleven. Het hoort bij het leven. Waakzaam zijn betekent dat je je door de vreugde niet laat verblinden en door het verdriet niet laat verbitteren. Blijf open voor de mensen en de dingen om je heen en blijf staan in de liefde van de Eeuwige. Hij zegent jouw wachten en waken met zijn vrede.
Amen