Contact:Jan C. Bos
Wagnerkade 59,
2102 CT Heemstede
T 023 5332455
E jancbos@antenna.nl
Lucas 3, 15-16 21-22 Verbondskerk Vijfhuizen
Een nieuw jaar is begonnen. Hebt u ook goede voornemens gemaakt?
Dit is het begin van de rest van mijn leven. Vanaf heden ben ik gestopt met roken want dat ondermijnt mijn gezondheid. Dit is een nieuw begin. Vanaf vandaag drink ik minder want ongemerkt werd dat toch wel steeds meer. En die extra pondjes die er met de feestdagen bij zijn gekomen moeten er ook nodig vanaf. Nu meen ik het echt. Al dat gesnoep is afgelopen. Voortaan eet ik bewuster.
Goede voornemens. Allemaal hebben we er wel wat mee. We kijken wat treurig naar de gaandeweg ingeslopen gewoontes. We hebben een hekel aan onze ingebakken halfheid. Het leven is wat sleets geworden. Dat moet toch anders kunnen, sprankelender, spiritueler. Vanaf nu hang ik minder voor de buis en doe ik actiever. Die brief moet nog geschreven. Die vriend moet bezocht. Dat bleef allemaal maar liggen. Maar nu, nu wordt het anders.
Lukt het een beetje?
Goede voornemens horen bij een nieuw begin. En van ouds verbond de christelijke traditie met het nieuwe begin de doop. Dat hebben we niet van ons zelf. Dat was al voor het begin van de kerk en wordt belichaamd in die ene doper bij uitstek: Johannes, de “Doper”.
De mensen in die dagen van Tiberius en Pilatus en Herodes en Kajafas luisteren naar Johannes omdat ze verlangen naar vergeving en een nieuw begin. De schuldenaar wil graag horen hoe hij van zijn schuld afkomt. De verslaafde wil horen hoe hij clean wordt. En hij die vermoeid en belast is, wil zo graag worden bevrijd. Kan dat allemaal zomaar door te worden gedoopt? Nee, dat kan niet zomaar. Maar wat moeten we dan doen?
Johannes predikte de doop der bekering tot vergeving van zonden. Dat willen ze graag. De schare liep uit om zich te laten dopen. Over de eerste verbazing heen, wilden ze allemaal het water door. Want door dat water heen keer je je, haast als vanzelf lijkt het wel, naar de vergeving toe. Dat is van vader op zoon en moeder op dochter erfelijk belast. Dat gaat iedere keer weer gebukt onder de eigen mislukking. En nu is daar dat water. Levend water, stromend water. Water naar nieuw leven zonder angst voor oordeel. Daarom luisteren de mensen naar Johannes. Ze willen zo graag af van de vergeefsheid, van de doem. Ik weet wel dat heel veel mensen het gelukkig betrekkelijk goed hebben hier. We leven in een staat waar het recht wordt geëerbiedigd. Velen in deze kerk zijn goed opgeleid en welgesteld. Niets meer te verlangen toch? Of toch wel, toch wel? Diep van binnen rommelt het onder ons. Er lopen zoveel mensen rond die ongelukkig zijn. De armen uit de derde wereld zijn daar maar inmiddels ook hier. Ons hele bestel houdt hen gevangen. Met geweld wordt de bestaande tegenstelling tussen rijk en arm in stand gehouden. We moeten wel, denken de bestuurders en denken ook wij die aan de goede kant van de streep staan, we moeten wel, anders wordt het een chaos. Maar diep in ons klinkt een niet te smoren stem die zegt dat iets niet klopt.
Een nieuw jaar is begonnen. Een nieuw begin? Wat sjouwen we niet mee aan zorgen en problemen. Wat is er niet allemaal opgestapeld in jaren en jaren. Wordt dat dan nooit anders: Problemen op het werk, zorg om je kind, ruzie met je naaste, klomp in je buik, slot op je mond. Wordt het nooit anders dan vechten en eigenbelang? Helpen onze goede voornemens?
Hoor daar roept iemand. Weet hij een oplossing. Kan hij ons verlossen? Is dat dopen wellicht wat ons redden kan?
Nee, die waterdoop alleen zal niet redden. Die waterdoop is een teken, niet meer en niet minder. Het is een teken dat wat je doen kunt door God zal worden bevestigd.
Wat moeten we dan doen? Wat zullen we ons voornemen in het nieuwe jaar? Wanneer het volk dat aan Johannes de Doper vraagt geeft hij concrete aanwijzingen die heel begaanbaar zijn. Deel wat je over hebt. Wees eerlijk in je werk. Maak geen misbruik van je macht. Haast zou je zeggen: Is dat nou alles?
Maar tegelijk besef ik dat wat Johannes aangeeft heel veel is. Want jij en ik leven in een wereld die vol is met competitie, manipulatie, zelfverrijking, machtsmisbruik. Jij en ik weten dat het moeilijk kan zijn tegen de heersende stroom in te gaan. De klokkenluider in de ambtenarij wordt geïsoleerd. Hij kan zijn carrière wel vergeten. Wie misstanden op het bedrijf aangeeft wordt zelf gepakt. Wie het vriendje dat gepest wordt in bescherming neemt, kan zelf slachtoffer worden. Telkens weer staan jij en ik voor keuzes. Zal ik wel, zal ik niet. Telkens weer krijg je de kans te kiezen voor een nieuw leven.
Niemand, niemand heeft de oplossing voor alle problemen in handen. Maar wat je wel krijgt is het begin van de weg. Wees zelf eerlijk, altijd. Wees integer, altijd. Doe wat je kan. En wat je niet was, wordt het nu. Wordt het helemaal. Leef helemaal de Messias tegemoet. Het is zo eenvoudig. Het is niet te hoog, niet te diep. Je kunt het volbrengen. Je kunt het. En tegelijk blijkt het in de concrete situatie diep ingrijpend te kunnen zijn, en heel moeilijk soms ook om de stap te zetten. Je moet er doorheen.
Maar zal dat ook lukken? In het slot van zijn preek wijst Johannes op de Messias. “Die doopt met heilige Geest en met vuur. Johannes doopt met water. Maar de Messias doopt met heilige Geest en met vuur. De waterdoop is het begin. De vuurdoop is beslissend. Vuur is in de Bijbel altijd een teken van gericht. Wat goed is blijft, wat niet goed is gaat verloren. Het is geen lieve tekst aan het slot. Het komt er op aan toch. Je moet er doorheen
De Messias doopt niet met vuur alleen. Hij doopt met heilige Geest en met vuur. Sommige bijbelgeleerden zeggen: De rechtvaardigen worden gedoopt met de Heilige Geest. De onrechtvaardigen, zij die niet willen luisteren en volgen doopt hij met het vuur. Dat ligt in de lijn met andere teksten waarin van vuur sprake is. Maar zo versta ik de tekst niet.
De Messias doopt met heilige Geest en met vuur. Jij en ik staan voor de vuurdoop. Jij en ik staan oog in oog. Zal ik wel, zal ik niet. De vuurdoop is de vraag wat je doet als je voor de keuze staat. Wat doe je als in de minste mens de Messias ontmoet. Wat doe je als je de pijn ervaart in de ogen van de ander of die voelt in je eigen hart.
Maar niet alleen met vuur wordt je gedoopt. In die ure belooft de Messias jou zijn heilige Geest die jou sterken en inspireren zal om in eenvoud naar Gods liefde te leven.
En dan, haast terloops, wordt in het evangelie naar Lucas de doop van Jezus in een bijzin vermeld. Het lijkt haast of Lucas er wat verlegen mee is. Moet Hij ook gewassen worden, zich bekeren, opnieuw beginnen? Ja, dat moet, want Hij wil alles doen, ervaren, dragen, wat wij mensen dragen.
Wie is hij toch die doopt met Geest en vuur? Dat is hij die de mensen liefheeft en geneest. Dat is hij die niet op afstand blijft maar meegaat in het water van onze nood en dood en die ons verwijst naar een genadige, liefhebbende God.
Hij is het vleesgeworden Woord van God. Ooit zei Jesaja tegen wanhopige mensen dat dat Woord blijft tot in eeuwigheid. Dan gaat het niet om de eikenhouten waarheid. Het gaat dan niet om in beton gevatte zekerheden. Het gaat om de kwetsbare waarheid van onze Heer die al onze wonden met zich draagt en geneest. Tegenover al onze zwakheden en wanhoop houdt dat hoopvolle woord stand
Dit is het begin van een nieuw jaar. Het is de tijd van de goede voornemens, van struikelen en opstaan. Ik hoop en bid voor jou en mij dat lukt wat je wil, dat het goed gaat, steeds beter. Maar die garantie krijgt niemand. Het evangelie geeft geen garanties, wel een belofte. Vanuit de hemel daalt de Geest neer als een duif. Vanuit de hemel wordt de aarde aangeraakt en worden wij mensen begenadigd. Moge die Geest vaardig zijn en blijven over jou en mij, en over onze gemeente. Moge de Eeuwige met zijn Geest ons zegenen en behoeden van nu aan tot in eeuwigheid.