Contact:Jan C. Bos
Wagnerkade 59,
2102 CT Heemstede
T 023 5332455
E jancbos@antenna.nl
December 2010
Overal op aarde klinken de komende weken de woorden van de engelenzang uit het Evangelie naar Lukas: Eer zij God in de hoge en vrede op aarde voor alle mensen die Hij liefheeft. Zijn die laatste drie woorden een beperking? Wordt er alleen vrede bedoeld voor de mensen die God liefheeft en voor alle anderen niet? Of bedoelt de Evangelist dat God de mensen liefheeft en daarom op vrede voor allen uit is. Ik meen dat laatste. Het kerstfeest dat op handen is is een vredesfeest. Niet in de zin dat de vrede al aangebroken is. Wel in die zin dat wij worden uitgenodigd en bemoedigd om de vrede met God en de mensen te zoeken en te bewerken. Onze gelovige traditie van Abraham tot Christus, die is verwoord in de Bijbel is gericht op vrede en niet op geweld.
Daar denkt professor Paul Cliteur anders over en hij heeft een paar ijzersterke argumenten gevonden in verhalen uit de Bijbel. Hij schrijft dat in een nieuw boek: Het monotheïstisch dilemma. Die verhalen zijn: 1) Abraham was bereid zijn zoon te offeren omdat God dat wilde. (Genesis 22) 2) Pincheas doodde een man die zich af gaf met een heidense vrouw en wordt door de HEER geprezen (Numeri 25) 3) Elia doodde de priesters van Baäl (1 Koningen 18). De hoofdpersonen in deze verhalen denken niet zelf na over wat goed is maar zijn bereid te doden op bevel van God. En precies daar ligt niet de enige maar wel een heel belangrijke oorzaak voor terrorisme. Cliteur geeft voorbeelden: De moslim Umar Farouk Abdulmuttalab probeerde in 2009 een vliegtuig neer te laten storten door zijn ondergoed te laten ontploffen. In 1995 vermoordde de joodse extremist Jigal Amir de gelauwerde Israëlische premier Rabin. En in 2009 werd de Amerikaanse abortusarts George Tiller door een christelijke prolife-activist doodgeschoten.
Cliteur is van harte bereid toe te geven dat gelovige mensen ook geïnspireerd kunnen worden tot heel goede dingen maar wie de wil van God stelt boven de wetten van het land is potentieel een terrorist.
Juist in het monotheïsme, dat wil zeggen in het geloof dat er maar één God is, is de wil van God eng volgens Cliteur. Er zit dan een absolute aanspraak in. Bij veelgodendom heb je nog een balans. De wil van de ene god wordt door die van de andere gerelativeerd. Maar wie gelooft in één God is haast per definitie geneigd om alle andere waarheden uit te sluiten.
Niet alle monotheïsten zijn terrorist maar alle terroristen zijn wel monotheïsten, wil Cliteur maar zeggen.
Remedie volgens Cliteur: De democratische rechtstaat. Gehoorzamen aan de wetten van het land moet ook voor gelovigen belangrijker zijn dan gehoorzamen aan de wil van God.
Ik ben het met professor Cliteur niet eens. Dat zal u niet verbazen. Hij heeft overigens wel een punt. Geloof in God is prachtig maar als het bedorven is, dan is het het aller-slechtste wat je bedenken kunt. En daar zijn voorbeelden van. Ik vind alleen dat Cliteur die voorbeelden niet mag gebruiken voor een algemene stellingname.
Laten we één verhaal dat Cliteur noemt er uit nemen. Het offer van Abraham. Eeuwenlang is over dit verhaal nagedacht. Het is een verhaal met wel tien verschillende lagen. En al generaties lang is uit dit verhaal gelezen dat de Eeuwige het kinderoffer niet wil. Wie dit verhaal gebruikt voor terreuraanslagen leest vals. Cliteur weet toch ook wel dat de Bijbel niet vandaag geschreven is en dat er een duizendjarige geschiedenis van interpretatie is. Bovendien leerde ik vroeger in de collegebanken dat de Schrift de Schrift uitlegt. Dat wil zeggen dat je zoekt naar het dragende, verbindende principe. Voor de jood is dat de trouw van de Eeuwige, voor de christen is dat Christus, Hij die gezegd heeft: steek uw zwaard in uw schede en die bad voor degenen die hem kruisigden.
Al tweeduizend jaar wordt er uit de Bijbel gelezen en ik durf de stelling wel aan dat die doorgaande Bijbellezing van grote invloed is geweest op de wetten van het land. God zij dank, zeg ik er bij. Over het algemeen is er geen tegenstelling tussen de wetten van het land en de wil van God.
Je kunt wel zeggen dat de wil van God meer van je vraagt dan de wet van het land. De wet zegt dat je niet mag stelen. In de Bijbel kun je lezen dat je bereid moet zijn te delen.
En dan kan het toch nog een dilemma worden. Maar niet zoals Cliteur denkt. Volgens de wet van het land wordt iemand die hier illegaal verblijft strafbaar. Het wordt een misdaad. En als je zo’n misdadiger dan niet laat creperen maar uit barmhartigheid helpt, wat dan? Moet je in dat dilemma altijd de wet van het land volgen? Alexander Rinnooy Kan, voorzitter van de SER, zei op 28 november in de preek van de leek dat het tot de kern van de christelijke traditie hoort om dan de barmhartigheid te laten prevaleren. Daar ben ik het mee eens.
Op het kerstfeest vieren wij dat de wil van God zichtbaar is geworden in Jezus Christus van wie verteld wordt dat hij in een stal is geboren omdat hij het leven wil delen met allen voor wie het leven moeilijk is geworden. Ik hoop dat iedereen die in de Ontmoetingskerk dit feest mee viert en door wordt getroost en bemoedigd om in vrede met God en met de mensen te leven.