Contact:Jan C. Bos
Wagnerkade 59,
2102 CT Heemstede
T 023 5332455
E jancbos@antenna.nl
Voor mij is dat verhaal gegrond in God
november 2010
Voor Harry Kuitert, een van mijn vroegere leermeesters aan de toen nog gereformeerde Vrije Universiteit, bestaat God in het verhaal, in de overgeleverde verhalen. Dit inzicht is, vindt hij zelf, een gelukkige uitkomst van een lange zoektocht. Hij schrijft dat in een lang artikel In Trouw van 6 november. Kuitert’s eigen zoektocht is ooit lang geleden begonnen in de kerk waarin hij geboren en getogen is en die er stevige geloofswaarheden op na hield. De wereld is in zes dagen geschapen, Jezus vermenigvuldigde brood en liep over water. Gaandeweg op die zoektocht groeide bij Kuitert en bij velen met hem het inzicht dat er ruimte zit tussen de geloofsverhalen en geloofswoorden aan de ene kant en de werkelijkheid die de verhalen proberen te verwoorden aan de andere kant.
“Niemand heeft ooit God gezien”, zegt de evangelist Johannes. “God is Geest”, zegt Jezus in datzelfde Evangelie. In de Bijbel staan de geloofsgetuigenissen van mensen en in al die woorden, beelden, verhalen licht het wezen van de Eeuwige op.
Maar Kuitert gaat nog een stap verder dan dit gegroeide inzicht. Hij zegt: God is een constructie, een “denksel”. God zetelt in onze gedachten, God is een menselijke gedachte: er moesten eerst mensen zijn voordat God bedacht kon worden.
Dit laatste is waar, ik zou haast zeggen een waarheid als een koe, als Kuitert hier mee zou bedoelen: Er moeten eerst mensen zijn voordat mensen God kunnen bedenken. Kuitert bedoelt ook nog wat anders. Hij zegt alles wat over God gezegd wordt slaat niet op een bestaand wezen, (cursief van mij) maar weerspiegelt menselijke verbeelding.
Deze uitkomst van Kuitert’s zoektocht kan ik zelf niet meer meemaken en maakt me ook niet gelukkig. Ik verschil met hem hartgrondig van mening. Naar mijn mening is de menselijke verbeelding die in de Bijbel in alle woorden en verhalen tot ons komt een weerspiegeling van wat God in ons heeft gelegd. Kuitert stelt: God bestaat in het verhaal. Ik stel daar tegenover: Dat verhaal is gegrond in God.
Wat Kuitert volgens mij doet is geloven in de verbeeldingskracht van mensen. Hij is de enige niet buiten en binnen de kerk. Volgens hem en anderen is dit ook de enige manier van geloven waardoor de kerk van betekenis kan blijven in onze tijd. Maar waar is die aanname op gebaseerd?
Het Humanistisch Verbond heeft als motto: Geloven in de kracht van mensen. Dat is een interessant motto. Het Humanistisch Verbond wil zich daarmee onderscheiden van godsdienstige mensen die geloven in de kracht van God. Maar is dat in de visie van Kuitert, van Klaas Hendrikse en anderen niet eigenlijk hetzelfde? Waar ligt voor hen het onderscheid?
Ik geloof in God en in de kracht die God aan mensen geeft. Precies daarom wordt iedere zondag in de kerk uit de Bijbel gelezen. De Bijbel is het product van de verbeeldingskracht van mensen maar ik geloof dat de Bijbel meer is: Door deze (niet alle maar deze) verbeeldingskracht van mensen spreekt de Eeuwige tot ons mensen. En als mensen naar de kerk komen dan willen ze meer horen dan een weerspiegeling van de menselijke verbeeldingskracht. Ze komen om God en elkaar te ontmoeten en niet om woordspelletjes te doen.
Nee, ik kan een bestaand wezen dat wij God noemen en die wij in de kerk hebben leren kennen als de Vader van onze Heer Jezus Christus, niet bewijzen. Maar ik ga wel van Hem uit. Tot de Eeuwige bid ik in Jezus naam en aan Hem vertrouw ik mij toe.
Eind november gedenken wij de gestorvenen. In alle liederen en gebeden bevelen wij hen aan in de gedachte van de Eeuwige. De werkelijkheid van de Eeuwige roepen wij niet op door onze liederen en gebeden, maar in onze liederen en gebeden nemen wij onze toevlucht tot die werkelijkheid die er al was voor wij er waren en die er ook zijn zal na mijn tijd.